Samarytanka

Samarytanka to stopień harcerski dziewcząt realizowany przez harcerkę w wieku 14-16 lat. Odpowiednikiem u chłopców jest stopień: ćwik. Potocznie “samarytanka” jest popularnym nazywaniem zasobu wiedzy z zakresu pierwszej pomocy (ratowania poszkodowanego). Geneza wyrazu ma związek z biblijnym Samarytaninem udzielającym bezinteresownej pomocy rannej osobie, której nie znał.

Pierwsza pomoc Resuscytacja Apteczka Rany Złamania Ciała obce Oparzenia Odmrożenia Zawał Wypadki Udar Zatrucia

Pierwsza pomoc

Ogólny schemat postępowania

1. Zabezpieczenie miejsca wypadku, oznakowanie, np. przy wypadku drogowym trójkąt, światła awaryjne itp.
2. Zabezpieczenie poszkodowanego przed ewentualnymi dalszymi uszkodzeniami ciała (np. usunięcie przygniatającego ciężaru, odłączenie prądu elektrycznego).
3. Ocena stanu ośrodkowego układu nerwowego (przytomność).
4. Ocena stanu układu oddechowego (oddychanie).
5. Ocena stanu układu krążenia (akcja serca, tętno).
6. Określenie jakich obrażeń doznał poszkodowany i udzielenie mu pierwszej pomocy.
7. Wezwanie wykwalifikowanej pomocy – lekarza bądź pogotowia (jeśli istnieje taka potrzeba).

Gdy poszkodowany jest nieprzytomny

1. Próbujemy go obudzić – delikatnie potrząsamy ramieniem i powtarzamy dwa razy: “Otwórz oczy!”. Jeśli to nie skutkuje sprawdzamy reakcje bólowe np. poprzez ucisk mięśnia kapturowego (bark).
2. Przy braku reakcji sprawdzamy czy poszkodowany oddycha – udrażniamy drogi oddechowe przez odchylenie głowy do tyłu, pochylamy się tak, aby móc usłyszeć i poczuć na policzku oddech poszkodowanego, a jednocześnie zaobserwować ruchy klatki piersiowej. Jeśli istnieje podejrzenie uszkodzenia szyjnego odcinka kręgosłupa, odchylamy głowę poprzez wyciągnięcie żuchwy w przód.
3. Sprawdzamy tętno na tętnicy szyjnej (opuszkami czterech palców).
4. Przy braku oddechu przystępujemy do sztucznego oddychania, przy braku oddechu i tętna do resuscytacji (sztuczne oddychanie i masaż serca).

Sztucznego oddychania i masażu serca nie można nauczyć się z książek. Potrzebne są wielogodzinne ćwiczenia na fantomie, pod okiem kogoś wykwalifikowanego. Poniższe informacje mogą stanowić jedynie teoretyczną podstawę dla tych ćwiczeń.

CO POWINNO ZAWIERAĆ ZGŁOSZENIE GDY WZYWAMY POGOTOWIE: dokładny adres z nazwa miejscowości co się stało ilość osób poszkodowanych stan poszkodowanego nazwisko i telefon Wezwanie pogotowia ratunkowego niby nic trudnego – a jednak znaczna część dzwoniących robi to niepoprawnie.

O czym należy pamiętać i dlaczego w tej kolejności

1. Podaj dokładny adres z nazwa miejscowości.
   Dlaczego ten punkt jest na pierwszym miejscu i jest aż tak ważny? Często jest tak ze ludzie dzwonią na pogotowie i mówią wszystko oprócz adresu gdzie ma pojechać zespól karetki i się rozłączają. Jeśli numer dzwoniącego się wyświetla to dyspozytor dzwoni i dowie się o dokładny adres, ale to wydłuża reakcje i czas dojazdu karetki. A często o życiu czy śmierci decydują minuty.
   Kolejny powód dla którego należy podawać ADRES na pierwszym miejscu to ze nigdy nie wiemy czy nie zdarzy się coś co przerwie nam połączenie z dyspozytorem np. rozładuje nam się bateria w telefonie, telefon ulegnie uszkodzeniu lub np. nie stracimy przytomności. Powodów może być mnóstwo.
   Zwróć uwagę również na to aby podając adres podać nazwę miejscowości. W dobie telefonów komórkowych zdarza się tak ze możemy się połączyć z dyspozytorem pogotowia w innym mieście niż jesteśmy. Dość głośny przykład tego mieliśmy w czasie katastrofy budowlanej w Katowicach, kiedy to duża liczba osób dzwoniła na pogotowie ratunkowe. Zablokowano centrale i automatycznie przełączano ludzi do dyspozytorów z innych miast. Pech chciał ze akurat w tych
   miejscowościach była ulica o tej samej nazwie co Katowicach i karetki wysyłano…
2. Co się stało
   W krótki i rzeczowy sposób powiedz co się stało np. wypadek samochodowy, upadek z wysokości itp.
3. Ilość osób poszkodowanych
   Od tej informacji zależny ile przyjedzie zespołów ratowniczych. Przyjmuje się ze jeden zespól pogotowia ratunkowego zajmuje się jednym pacjentem. Przy zdarzeniach z kilkorgiem poszkodowanych wysyłanych kilka karetek naraz i wszyscy otrzymują od razu pomoc.
4. Stan poszkodowanego
   Informacja o stanie poszkodowanego może się okazać bardzo istotna. Dyspozytor wie jak wyposażona karetkę ma wysłać. Np. przy zatrzymaniu krążenia wysyła się tzw. S (karetkę specjalistyczną) do wypadków komunikacyjnych wysyła się karetkę podstawową “P”. Taka informacja przydaje się również przy decyzji jaki zespól ma przyjechać czy sami ratownicy czy zespól z lekarzem.
5. Nazwisko i telefon

Koniecznie podaj swoje nazwisko i nr telefonu. Nieraz karetka ma problem z dojazdem np. nie można odnaleźć adresu lub potrzebne są dodatkowe informacje. Odmowa podania tych danych może zostać zinterpretowana przez dyspozytora ze nasz telefon to głupi żart.

Nigdy nie odkładaj pierwszy telefonu. Dyspozytor może mieć dodatkowe pytania.

1. Uklęknij przy poszkodowanym i upewnij się, że obie nogi są wyprostowane.
2. Rękę bliższą sobie ułóż pod kątem prostym w stosunku do ciała, a następnie zegnij w łokciu pod kątem prostym tak, aby dłoń ręki była skierowana do góry.
3. Dalszą rękę przełóż w poprzek klatki piersiowej i przytrzymaj stroną grzbietową przy bliższym tobie policzku, drugą swoją ręką złap za dalszą kończynę dolną tuż powyżej kolana i podciągnij ją ku górze, nie odrywając stopy od podłoża.
4. Przytrzymując dłoń dociśniętą do policzka, pociągnij za dalszą kończynę dolną tak, by ratowany obrócił się na bok w twoim kierunku.
5. Ułóż kończynę, za którą przetaczałeś poszkodowanego w ten sposób, zarówno staw kolanowy jak i biodrowy były zgięte pod kątem prostym.
6. Odegnij głowę ratowanego ku tyłowi by upewnić się, że drogi oddechowe są drożne, gdy jest to konieczne, ułóż rękę ratowanego pod policzkiem tak, by utrzymać głowę w odgięciu.
7. Regularnie sprawdzaj oddech.

Resuscytacja

Akcję resuscytacyjną prowadzimy do skutku lub do przybycia pogotowia i  zajęcia się poszkodowanym przez lekarza.

Masaż serca

1. Układamy ratowanego poziomo na płaskim, twardym podłożu. Kładziemy obie dłonie poprzecznie jedna na drugiej na na środku klatki piersiowej (na oko).
2. Uciskamy rytmicznie podstawami dłoni (klatkę piersiową (postawa pochylona, ręce proste w łokciach) z taką siłą, aby za każdym uciśnięciem przemieścić mostek ok. 4 cm w głąb. Nie odrywamy rąk od klatki piersiowej. Wykonujemy 30 uciśnięć na 2 wdechy. W wypadku kiedy mamy do czynienia z dzieckiem lub topielcem poprzedzamy to 5 wdechami.
3. Gdy poszkodowany w dalszym ciągu jest nieprzytomny, układamy go w pozycji bocznej ustalonej (jeśli doznane urazy na to pozwalają) i ciepło okrywamy. Musimy pamiętać o zachowaniu drożności dróg oddechowych.
4. Wzywamy pogotowie. Najlepiej nie opuszczać poszkodowanego lub zostawić go pod czyjąś opieką.

Gdy poszkodowany jest przytomny

1. Próbujemy nawiązać z nim kontakt słowny, ocenić orientację co do miejsca, czasu i charakteru zdarzenia, sprawdzić zdolność do wykonywania prostych poleceń (wysuń język, zamknij oczy). Przeprowadzamy tzw. wywiad – staramy się dowiedzieć od poszkodowanego, co się stało i co go boli, czy choruje na coś oraz na jakie leki jest uczulony. Wypytujemy także ewentualnych świadków zdarzenia. Sprawdzamy tętno i czy
   poszkodowany nie ma kłopotów z oddychaniem.
2. Przystępujemy do określenia urazów i ich opatrzenia, cały czas rozmawiając z poszkodowanym.
3. W razie potrzeby wzywamy lekarza.

Apteczka pierwszej pomocy

Skład apteczki polowej może ulegać pewnym modyfikacjom, w zależności od pory roku, miejsca i potrzeb. Powinny się w niej znaleźć środki według nas najskuteczniejsze, których zastosowanie doskonale znamy.

Przybory apteczki

– agrafki – do przymocowania opatrunku, zapięcia chusty trójkątnej lub bandaża elastycznego
– nożyczki
– nóż albo scyzoryk
– igła i nitka
– termometr
– pęseta
– łyżka
– kubek
– mała butelka (np. plastikowa 0,5l) z przegotowana wodą – do popicia leku, przygotowania roztworu altacetu, rivanolu itp.
– gumowe rękawiczki
– latarka kieszonkowa
– gwizdek – do wezwania pomocy
– folia NRC (koc przeciwwstrząsowy) – do okrycia poszkodowanego, złota strona wchłania promienie słoneczne a srebrna odbija.

Materiały opatrunkowe

– kompresy gazowe wyjałowione różnej wielkości – do bezpośredniego pokrycia zranienia
– bandaże zwykłe (tzw. opaski gazowe) różnej szerokości – do podtrzymywania gazy nad zranieniem
– bandaże elastyczne (opaski elastyczne) różnej szerokości – do usztywnienia staw u przy skręceniach i zwichnięciach, zrobienia opatrunku unieruchamiającego
– chusta trójkątna – do zrobienia temblaka, wykonania opatrunku (chusty można używać zamiast bandaża gazowego)
– plastry (przylepce) z opatrunkiem różnej wielkości
– plastry (przylepce) bez opatrunku różnej wielkości
– wata
– chusteczki higieniczne
– łupki, szpatułki – do unieruchomienia, przy złamanym palcu można zastosować patyczki od lodów

Uwaga!

Szyna Kramera nie jest polecana jako wyposażenia apteczki polowej – jest za długa i niewygodna do noszenia w apteczce, a nie można jej transportować zgiętej, gdyż potem nie nadaje się zbytnio do usztywniania.

Środki odkażające

– woda utleniona – do przemywania ran, płukania gardła (1 łyżka stołowa na 1/2 szklanki wody)
– spirytus salicylowy, jodyna – do odkażania okolic ran i skóry nie uszkodzonej
– nadmanganian potasu (KMnO4) – do moczenia przewlekłych, trudno gojących się ran, płukania jamy ustnej przy owrzodzeniach błon śluzowych, lub po wyrwaniu zęba
– rivanol (najlepiej w postaci tabletek rozpuszczalnych w wodzie) – do przemywania ropiejących ran
– sól fizjologiczna – Natrium chloratum w ampułkach a la 10 ml – do przemywania oczu, zmoczenia przyschniętego opatrunku

Środki odkażające

– altacet (najlepiej w postaci tabletek rozpuszczalnych w wodzie) – do okładów przy opuchliźnie, stłuczeniach, krwiakach, zwichnięciach stawów
– soda oczyszczona – moczenie palca w przypadku zakażenia okołopaznokciowego, wypryski skórne
– tormentiol (maść) – wypryski, zmiany skórne
– Ben-Gay (maść) – bóle stawów, kręgosłupa (ze względu na właściwości rozgrzewające może być też stosowany do nacierania klatki piersiowej przy przeziębieniach i kaszlu)
– Panthenol spray $ – do szybkiego, bezpośredniego stosowania na otarte lub oparzone powierzchnie skóry (zarówno gorącymi płynami, przedmiotami jak i promieniami słonecznymi

Zioła

Mięta

• stosować wewnętrznie na zaburzenia trawienia
• bóle i wzdęcia brzucha
• ma również działanie uspokajające

Rumianek

zewnętrznie ma działanie przeciwzapalne

• okłady na skórę i błony śluzowe przy leczeniu stanów zapalnych, owrzodzeń, rań, oparzeń słonecznych, uczuleń
• kompresy na oczy przy zapaleniu spojówek, łzawieniu

wewnętrznie

• zaburzenia trawienia
• wzdęcia brzucha
• kolki
• posiada również łagodne działanie uspokajające (można stosować przy migrenach)

Szałwia

• płukanie jamy ustnej przy kłopotach z zębami i dziąsłami
• zaburzenia trawienia
• działanie przeciwpotne (zarówno przy stosowaniu wewnętrznym jak i zewnętrznym)
• przemywanie i kompresy w przypadku trudno gojących się ran, czyraków, przy zapaleniach skóry
• zatrzymuje krwawienia z przewodu pokarmowego

Melisa

• łagodny i skuteczny środek uspokajający
• bezsenność
• migrena
• zaburzenia trawienia

Obrażenia i zawał

Zranienia

Drobne skaleczenia, obtarcia – przemywamy wodą utlenioną ( w razie zanieczyszczenia ziemią itp. przepłukujemy wcześniej destylowaną bądź przegotowaną wodą lub z braku tych – zwykłą zimną)

Większe rany

Rodzaje ran:
a) spowodowane przez przedmioty
– cięte
– kłute
– szarpane (darte)
– miażdżone (tłuczone)
b) spowodowane przez zwierzęta
– kąsane (w tym zatrute – po ukąszeniu przez zwierzęta jadowite)
– kłujące (użądlenia)

Rany spowodowane przez przedmioty

– nie grzebiemy
– nic z nich nie wyjmujemy (” Wszystko co w ranie należy do rannego”) – Wyciągając tkwiący w ranie przedmiot możemy spowodować krwotok lub zwiększyć uraz. Powinniśmy zabezpieczyć ów przedmiot tak, aby się nie ruszał – obkładamy go wyjałowionymi gazikami, w razie potrzeby dodajemy zwinięte bandaże czy watę, całość obandażowujemy. Następnie udajemy się z rannym do lekarza.
– niczego nie wlewamy – nie dotyczy przepłukania solą fizjologiczną czy zimną przegotowaną wodą

Pierwsza pomoc przy zranieniach sprowadza się do zatamowania krwawienia i zabezpieczenia przed zakażeniem.

. Spłukujemy ranę solą fizjologiczną lub destylowaną bądź przegotowaną wodą albo w ostateczności zwykłą zimną wodą.
. Odkażamy otoczenie rany spirytusem salicylowym lub jodyną.
. Nakładamy na ranę opatrunek z jałowej gazy.
. Nakładamy opatrunek przytrzymujący – bandażujemy (opaska gazowa) lub używamy plastra.

Jeśli rana obficie krwawi, mogła ulec uszkodzeniu tętnica lub żyła. Postępujemy wtedy jak przy krwotokach (opatrunek uciskowy – patrz KRWOTOKI).

Rany kłute

(niezbyt rozległe a głębokie, spowodowane wąskim narzędziem o ostrym końcu np. bagnetem, gwoździem, widłami) są bardzo niebezpieczne, gdyż mogą się wiązać z uszkodzeniem narządów wewnętrznych. Poszkodowani z rana kłutą po prowizorycznym opatrzeniu powinni być przewiezieni do szpitala.

Rany kąsane

W przypadku ukąszenia przez zwierzę istnieje niebezpieczeństwo zakażenia wścieklizną.

. Spłukujemy ranę strumieniem wody przez przynajmniej 5 minut. Jeśli krwawienie nie jest zbyt duże – nie tamujemy go (płynąca krew wypłukuje wirusy wścieklizny).
. Dalej postępujemy jak przy innych ranach.
. Udajemy się z pokąsanym do lekarza – może być konieczne szczepienie przeciwko wściekliźnie i przeciw tężcowi.

Jeśli jest to możliwe, staramy się dotrzeć do właściciela zwierzęcia, które pokąsało poszkodowanego i dowiedzieć się, czy było szczepione przeciwko wściekliźnie. Zwierzę to powinno być zabrane do szpitala na przynajmniej dwutygodniową obserwację. Jeżeli przeżyje ten czas w zdrowiu, poszkodowanego nie trzeba będzie szczepić. Przy pokąsaniu przez dzikie zwierzęta lepiej ich nie łapmy w celu poddania obserwacji, gdyż może to być niebezpieczne – lepiej już poddać się profilaktycznemu szczepieniu.
U zwierząt zabitych po pokąsaniu często nie można wykryć wścieklizny, gdyż choroba nie zdążyła jeszcze się rozwinąć.

Ukąszenie przez żmiję

•  Unieruchamiamy kończynę i układamy powyżej ciała, poszkodowany nie powinien się ruszać (chodzi o to, żeby spowolnić krążenie krwi i rozchodzenie się jadu po organizmie).
•  Zakładamy powyżej miejsca ukąszenia tzw. opaskę Biera – jest ona luźniejsza od zwykłej opaski uciskowej, poniżej miejsca jej założenia musi być wyczuwalne tętno, a z rany wypływać trochę krwi wypłukującej jad.
• .Jak najszybciej transportujemy poszkodowanego do szpitala, dbając o to, by się nie ruszał.

Ukąszenie (użądlenie) przez owady

• Jeżeli w ciele pozostało żądło (użądlenie przez pszczołę), możliwie szybko i delikatnie je usuwamy, uważając aby nie wycisnąć całej zawartości pęcherzyków jadowych do skóry.
• Odkażamy miejsce ukłucia.
•  Kładziemy zimny okład lub przykładamy zimny przedmiot.
•  Możemy natrzeć miejsce ukąszenia plastrem cebuli lub korzeniem pietruszki.
• Szczególnie niebezpieczne są użądlenia w okolicy szyi, języka i gardła, gdyż powodują kłopoty z oddychaniem.

Jeżeli użądlona osoba jest uczulona na jad danego owada, podajemy jej wapno rozpuszczalne, a jeśli pojawi się reakcja alergiczna – także Clemastinum i kontaktujemy się z lekarzem. U alergików nawet najmniejsze użądlenie może być groźne dla życia.

Objawy reakcji uczuleniowej:

• obrzęk nie tylko bezpośredniej okolicy użądlenia (może wystąpić obrzęk twarzy)
• zblednięcie skóry
• przyśpieszenie bicia serca
• uczucie słabości, możliwa utrata przytomności
• kłopoty z oddychaniem, wrażenie duszenia się
• niekiedy nudności

Ukąszenie przez kleszcze

•  Wyciągamy kleszcza pęsetą, bez kręcenia i uważając, aby go nie zgnieść i nie wycisnąć do ranki jego zawartości razem z chorobotwórczymi wirusami, których jest przenosicielem (m.in. kleszczowego zapalenia mózgu)
•  Odkażamy rankę spirytusem lub jodyną.

W razie wystąpienia gorączki i innych niepokojących objawów powinniśmy się skontaktować z lekarzem.

Złamania

Przy zwichnięciu stawów postępujemy podobnie jak przy złamaniu kończyn – unieruchamiamy chora kończynę, z tym że pamiętamy, aby nie zmieniać jej pozycji.

Nie wolno nastawiać zwichniętych czy złamanych kończyn!

W złamaniach otwartych przed usztywnieniem zakładamy na ranę opatrunek usztywniający, a jeśli pojawi się krwawienie – opatrunek tamujący. Wystającą kość traktujemy jak duże ciało obce, tj. zabezpieczamy przed zmianą położenia obkładając dookoła gazikami, a na to zwiniętymi bandażami – jeśli istnieje taka potrzeba – i zabandażowujemy.

Złamania kończyn

Unieruchamiamy okolicę złamania przez unieruchomienie dwóch sąsiednich stawów, z tym że nie wolno poruszać ranną kończyną, ani poprawiać jej nieprawidłowego położenia jeśli jest dziwnie wykrzywiona czy wykręcona (możemy spowodować przesunięcie się kości oraz zwiększyć obrażenia).

Unieruchomienie kończyny górnej – podniesienie jej na temblaku (z ubrania rannego, chusty trójkątnej lub bandaża) albo przymocowanie do klatki piersiowej.

Unieruchomienie palca – przymocowanie do palca zdrowego lub usztywnienie za pomocą szpatułki (patyczka po lodach).

Unieruchomienie kończyny dolnej – przybandażowanie do nogi zdrowej, o ile złamana kończyna nie jest dziwnie wykręcona, np. na skutek zwichnięcia w stawie biodrowym.

Aby spowolnić puchnięcie kończyny i zmniejszyć ból, układamy kończynę nieco wyżej, nad poziom serca i stosujemy zimne okłady (np. z altacetu)

Złamania kręgosłupa

•  Jeśli jest uszkodzony odcinek szyjny – zakładamy kołnierz lub unieruchamiamy za pomocą koca lub okładając głowę woreczkami z piaskiem. Następnie wzywamy pogotowie.

•  Przy złamaniu kręgosłupa piersiowego, lędźwiowego lub miednicy nie ruszamy poszkodowanego i wzywamy pogotowie. Transport tylko w ostateczności – wypełniamy zagłębienia fizjologiczne i przywiązujemy poszkodowanego do noszy, aby uniemożliwić najmniejsze ruchy ciała w czasie transportu. Przykrywamy go folią NRC (kocem przeciwwstrząsowym), kocem lub ubraniem. Przenoszenie poszkodowanego na nosze wykonuje kilka osób, podtrzymując go pod głową, karkiem, klatką piersiową, okolicą lędźwiową, miednicą i udami. Poszkodowanego nie wolno już ruszać z noszy, póki nie zostanie zbadany przez specjalist

Złamanie podstawy czaszki

Jest niewidoczne na zewnątrz, jego objawem może być wyciek płynu mózgowo-rdzeniowego z nosa bądź ucha. Płyn ten w przeciwieństwie do krwi nie krzepnie, a gdy zamoczymy róg chusteczki higienicznej najbardziej zewnętrzny brzeg staje się czerwony, a dalej podsiąka bezbarwna ciecz. Drugim objawem jest zasinienie oczodołów, tzw. okulary. Ponadto mogą wystąpić zaburzenia świadomości, zaburzenia w oddychaniu i krążeniu.
W przypadku złamania podstawy czaszki zakładamy opatrunek chłonący z kilku warstw gazy (nie tamujemy wyciekającego płynu) i wzywamy lekarza. Podobnie jak przy złamaniu kręgosłupa nie przenosimy poszkodowanego, głowa powinna być płasko zabezpieczona.

Inne złamania

Przy zwichnięciu stawów postępujemy podobnie jak przy złamaniu kończyn – unieruchamiamy chora kończynę, z tym że pamiętamy, aby nie zmieniać jej pozycji.

Nie wolno nastawiać zwichniętych czy złamanych kończyn!

W złamaniach otwartych przed usztywnieniem zakładamy na ranę opatrunek usztywniający, a jeśli pojawi się krwawienie – opatrunek tamujący. Wystającą kość traktujemy jak duże ciało obce, tj. zabezpieczamy przed zmianą położenia obkładając dookoła gazikami, a na to zwiniętymi bandażami – jeśli istnieje taka potrzeba – i zabandażowujemy.

Ciała obce

W oku

• po odchyleniu powieki usuwamy rąbkiem sterylnego gazika lub czystej chusteczki – jeśli ciało obce jest na wewnętrznej stronie górnej powieki, naciągamy ją na dolną i każemy poszkodowanemu szybko otworzyć oko – rzęsy powinny usunąć to ciało
• przepłukujemy oko solą fizjologiczną lub wodą destylowaną bądź przegotowaną
• jeśli ciało obce jest wbite nie usuwamy go, zakrywamy poszkodowanemu obydwoje oczu i transportujemy go do okulisty

W nosie

• namawiamy poszkodowanego do wydmuchania nosa
• jeśli ciało obce wystaje, możemy próbować je wyciągnąć za pomocą pęsety, przy braku efektów lub jeśli ciała obcego nie widać – udajemy się do laryngologa.

W uchu

Ciało obce w uchu nie jest groźne, groźne mogą być natomiast skutki nieumiejętnego usunięcia, dlatego lepiej pozostawić to laryngologowi. Jedynie jeśli do ucha dostanie się owad, możemy go usunąć wlewając kilka kropel oleju lub olejku kamforowego, a gdy insekt przesunie się do zewnętrznej części przewodu słuchowego i go zobaczymy – chwytamy go pęsetą. Także ciała obce typu kawałki materiału, zwitki waty – jeśli są widoczne i maja luźne końce – można usunąć małą pęsetą.

W przełyku

Próbujemy przemieścić je do żołądka poprzez połykanie dużej ilości płynów albo chleba bez skórki, ewentualnie przemieścić na zewnątrz przez sprowokowanie wymiotów.

Oparzenia

Stopnie oparzeń

• oparzenie I stopnia zaczerwienienie niewielki obrzęk, stosunkowo nieduży ból
• oparzenie II stopnia oprócz zaczerwienienia i obrzęku występują pęcherze wypełnione płynem surowiczym, którym towarzyszy duży ból; przy znacznej rozległości poparzeń również ciężkie tzw. objawy ogólne, może pojawić się martwica naskórka i skóry właściwej, owrzodzenia, spadek ciśnienia krwi, osłabienie, senność, dreszcze.
• oparzenie III stopnia głębokie rany z równoczesnym dalszym natężeniem objawów ogólnych tzw. choroby oparzeniowej: pogłębienie wstrząsu (w tym krytyczne obniżenie ciśnienia tętniczego krwi), objawy toksemii czyli zatrucia organizmu wchłoniętymi do krwi substancjami uwolnionymi z uszkodzonych tkanek, możliwa utrata przytomności

Oparzenia termiczne

Pierwsza pomoc w przypadku oparzeń termicznych

• jak najszybciej schłodzić oparzone miejsce,
• w trakcie schładzania usunąć odzież poprzez rozcięcie,
• w trakcie schładzania usunąć pierścionki, kolczyki, itp.,
• po zakończeniu schładzania rany oparzeniowe osłonić opatrunkiem jałowym lub hydrożelowym, schładzającym,
• w miarę możliwości unieruchomić i unieść oparzoną część ciała,
• w przypadku stwierdzenia objawów wstrząsu – blada spocona skóra, szybkie tętno, pobudzenie psychoruchowe – należy poszkodowanego ułożyć w pozycji na wznak z uniesionymi kończynami dolnymi,
• zapewnić komfort cieplny,
• oparzonego należy chronić przed urazami wtórnymi,
• w cięższych przypadkach (rozległe oparzenie, objawy wstrząsu) natychmiast powiadomić pogotowie ratunkowe.

Przy lekkim oparzeniu oparzone miejsce chłodzimy powietrzem – dmuchając na bolące miejsce, a jeśli mamy możliwość polewania wodą  to starajmy się jej użyć. Schładzanie oparzeń wodą ma działanie przeciwbólowe i przeciwobrzękowe oraz zmniejsza głębokości oparzenia. W przypadku oparzeń chemicznych zapobiega rozprzestrzenianiu się substancji żrącej.

Jeśli nie mamy dostępu do bieżącej wody rany schładzać można również przez zanurzenie w pojemniku z wodą lub inną cieczą nieagresywną (piwo , mleko). W przypadku dostępności wyłącznie płynów zimnych schładzać tylko do momentu ustąpienia bólu.

W przypadku oparzeń termicznych nie należy

• odrywać przylgniętej do rany odzieży,
• przekłuwać pęcherzy,
• dotykać rany oparzeniowej,
• smarować oparzonej skóry maściami, kremami, tłuszczami, piankami, białkiem jaja kurzego, ani alkoholem,
• przy oparzeniach wewnętrznych i rozległych oparzeniach zewnętrznych podawać doustnie płynów lub pokarmów,
• pozostawić poszkodowanego bez nadzoru.

 

Podstawową zasadą postępowania, gdy dojdzie do oparzeń chemicznych jest obfite spłukiwanie wodą, tak aby spłukiwana woda nie miała kontaktu z innymi częściami ciała, ponieważ zazwyczaj jest to już woda połączona z substancją żrącą.

Oparzenia chemiczne

W przypadku poparzeń chemicznych skóry należy

• obficie spłukać rozproszonym strumieniem wody miejsce oparzenia
• usunąć odzież i biżuterię kontynuując spłukiwanie ran
• założyć opatrunek z jałowego materiału
• usadzić tak oparzonego aby zmniejszyć ból
• zidentyfikować substancję – najlepszym rozwiązaniem będzie zachowanie opakowania
• skontaktować się z lekarzem (ogólnopolski numer alarmowy 112)

W przypadku oparzeń przewodu pokarmowego należy:

• obmyć twarz i płukać jamę ustną dużą ilością wody
• podać do picia małymi tykami chłodną wodę lub mleko
• podać białko jajka do wypicia
• zidentyfikować substancję – najlepszym rozwiązaniem będzie zachowanie opakowania
• skontaktować się z lekarzem (ogólnopolski numer alarmowy 112)

Nie wolno wywoływać wymiotów!

Oparzenia chemiczne oczu – zasady pierwszej pomocy

• obficie przemywać oko / oczy bieżącą wodą
• delikatnie i obficie spłukiwać powieki od strony wewnętrznej
• przyłożyć jałowy opatrunek
• identyfikacja substancji parzącej – zachować opakowanie,
• zidentyfikować substancję – najlepszym rozwiązaniem będzie zachowanie opakowania
• skontaktować się z lekarzem (ogólnopolski numer alarmowy 112)

W żadnym wypadku nie wolno:

• przecierać oczu.
• dopuścić do kontaktu wody spłukującej oparzone oko z okiem zdrowym

Odmrożenia

I stopień

• obejmuje zasięgiem powierzchowne warstwy naskórka
• skóra jest blada, zimna, odczuwalne jest mrowienie w odmrożonych częściach ciała, występuje upośledzenie ruchów palców, zachowane jest czucie bólów.

Postępowanie

• przerwanie narażenia na zimno
• zdjęcie mokrej odzieży
• ogrzanie odmrożonej części ciała
• odmrożone dłonie można okryć własnymi bądź włożyć je pod pachy lub między uda

II stopień

• obejmuje wszystkie warstwy naskórka oraz sięga ogniskowo do skóry właściwej
• skóra jest biała, woskowa, twarda
• pojawiają się pęcherze, obrzęk, po ogrzaniu zaczerwienie, czucie jest zachowane

Postępowanie

• przerwanie narażenia na zimno
• przeniesienie poszkodowanego do ogrzanego pomieszczenia
• zdjęcie mokrej odzieży
• odmrożonych części ciała nie należy pocierać gdyż kryształki lodu mogłyby pogłębić uszkodzenia – należy je ogrzać własnymi dłońmi następnie okryć jałowym, suchym opatrunkiem
• poszkodowanego powinno się okryć np. kocem, aby nie narażać go na dalszą utratę ciepła.

III stopień

• obejmuje skórę i głębiej położone tkanki oraz narządy
• skóra jest biała i twarda, są obecne pęcherze i obrzęk wykraczający poza granice odmrożenia, również martwica, całkowity brak możliwości poruszania objętą częścią ciała, utrata czucia.

Postępowanie

• przerwanie narażenia na zimno
• przeniesienie poszkodowanego do ogrzanego pomieszczenia
• zdjęcie mokrej odzieży
• ogrzewanie części ciała najbardziej narażonych, szczególnie kończyn, w ciepłej wodzie
• innych części ciała takich jak nos czy uszy- własnymi dłońmi
• po osuszeniu ogrzanych części ciała należy okryć te miejsca jałowym, suchym opatrunkiem a w przypadku odmrożenia stóp opatrunek można umieścić także między palcami
• jest wskazane okrycie kocem (zahamowanie dalszej utraty ciepła)
• podawanie ciepłych płynów do picia

Zawał serca

Zawał serca jest to upośledzenie zaopatrywania w krew mięśnia sercowego w skutek niewydolności wieńcowej, której następstwem jest mniej lub bardziej rozlegle zniszczenie tkanek ściany serca.

 Jakie są przyczyny zawału serca?

Najczęstszą przyczyna zawału serca, obok powstania skrzepów, jest miażdżyca tętnic wieńcowych. Rzadziej źródłem zawałów jest zablokowanie tętnicy na skutek dostania się powietrza, tłuszczu lub innych ciał obcych.

Objawy zawału serca

• nagły, klujący ból w okolicy mostka;
• wrażenie ciasnoty w klatce piersiowej;
• często promieniowanie bólu przez lewe ramie aż do małego palca.
• niepokój, strach przed śmiercią;
• chłodna, blada skóra, zimny pot;
• czasem nudności i wymioty;
• często nieregularny puls.

Udzielenie pierwszej pomocy przy zawale serca

Właściwie nie istnieją metody pierwszej pomocy przy zawale serca.

Decydująca w takich przypadkach jest szybka fachowa pomoc medyczna.

W oczekiwaniu na zespół pogotowia ratunkowego, chorego należy ułożyć w pozycji odciążającej serce, tzn. z lekko podwyższonym tułowiem.

Bardzo ważne jest ułatwienie choremu oddychania. Dlatego należy mu rozluźnić krępujące części garderoby (krawat, koszulę, pasek u spodni…).

Ważną role odgrywa także uspokajanie chorego, gdyż zawałowi serca towarzyszy silny niepokój i strach przed śmiercią, które dodatkowo pogarszają jego stan.

WAŻNE

Niestety zawał serca może się powtórzyć, dlatego pacjenci po pierwszym ataku otrzymują środki z nitrogliceryna do zastosowania w nagłych przypadkach. W razie interwencji, ratownik powinien sprawdzić, czy chory nie ma ich przy sobie. Jeśli pacjent posiada własne leki pomóż mu je zażyć.

Jeśli pacjent ma tabletki z nitrogliceryną wkładamy je pod język, nie każemy ich połykać. Połknięte tabletki nitrogliceryny częściowo tracą swoje właściwości w sokach trawiennych oraz znacznie później zaczynają działać. Są również nitrogliceryny w formie sprayu do ust.

Można również pacjentowi podać pod język pochodne kwasu acetylosalicylowego czyli popularną w Polsce aspirynę, polopirynę S, etopiryna, acard, cardiopirin, hascopiryn, ascalcin plus, ascodan, asprocol, calcipiryna, coffepirine

Leki można podać tylko kiedy pacjent jest przytomny i komunikatywny. W razie potrzeby trzeba zastosować sztuczne oddychanie połączone z uciskiem klatki piersiowej. Rozpocząć reanimację.

Wypadki wodne i inne

Pomoc tonącemu

1. Oceń sytuację.
2. Wezwij pomoc – poproś gapiów o pomoc, o wezwanie pogotowia oraz WOPR-u (nr do WOPR-u to 601 100 100) lub pod 112
3. Wybierz najbardziej bezpieczny sposób ratowania, wyciągania tonącego:

• za pomocą kola ratunkowego;
• za pomocą liny;
• z lodzi;
• z pomostu podając rękę lub długi przedmiot tonącemu;
• można podpłynąć i przyholować tonącego do brzegu.
• Jeżeli to jest możliwe, nie wolno w żadnym wypadku dopuścić do faktu “oddychania” woda przez tonącego. Jak najszybciej należny wydostać go spod wody, a przy utracie przytomności, oddechu już w momencie wydobycia na powierzchnie zalecane jest podanie mu pierwszego sztucznego oddechu. Przy konieczności holowania go do brzegu, powtórzyć należny ten zabieg kilkakrotnie na płytkiej wodzie.

1. Po wyniesieniu na brzeg lub w ogóle przed rozpoczęciem ożywiania nie należy stosować żadnych zabiegów w celu usunięcia wody z przewodu pokarmowego i dróg oddechowych. Jest to zabieg powodujący stratę cennego czasu. W przewodzie pokarmowym nie dochodzi do oddychania.
2. Wykonujemy kolejno czynności reanimacyjne wedle schematu.
3. Musimy także być psychicznie przygotowani na różne komplikacje, jakie mogą wystąpić przy stosowaniu ożywiania. Kiedy zdołamy przywrócić oddech i krążenie, należny osobę ratowana ułożyć na boku w pozycji bocznej ustalonej, ponieważ w każdej chwili należy spodziewać się wystąpienia wymiotów. Nie wolno dopuścić do zachłyśnięcia się wymiocinami.
4. Osobom, które odzyskały przytomność można podać do picia nie za gorąca, dobrze osłodzona herbatę. Absolutnie nie wolno podawać alkoholu. Należy zapewnić sucha odzież i cieple okrycie np. kocem termicznym

Uwaga!

Każdy, nawet pozornie błahy przypadek tonięcia, przy którym podejrzenie o wciągniecie nawet niewielkich ilości wody do płuc musi być bezwzględnie skontrolowany przez lekarza.  Osoba taka musi koniecznie przebywać pod obserwacja na oddziale szpitalnym przez minimum 24 godziny od wypadku, ponieważ istnieje poważne niebezpieczeństwo wystąpienia nagłego pogorszenia stanu zdrowia, ze śmiertelnym skutkiem włącznie.

Udar słoneczny

Objawy

• silne bóle głowy
• gorączka
• wymioty
• niekiedy utrata przytomności, drgawki

Umieszczamy chorego w chłodnym, zacienionym i przewiewnym miejscu i możliwie szybko ochładzamy – zimne okłady. podajemy do powolnego picia chłodne, najlepiej lekko osolone płyny. W cięższych przypadkach udajemy się do lekarza.

Porażenie prądem

1. Odłączamy ratowanego od źródła prądu – wyjęcie wtyczki, wyłączenie bezpieczników, odciągnięcie kabli za pomocą drewnianego kija.
2. Bardzo ważne jest bezpieczeństwo ratownika – porażonego chwytamy tylko jedną ręką w miejscach okrytych odzieżą albo przez gumowe rękawice lub mając ręce owinięte suchym, nie przewodzącym materiałem tekstylnym, a na nogach buty z gumową podeszwą lub stojąc na suchej desce. W przypadku porażenia prądem wysokiego napięcia nie należy zbliżać się do chorego bez ochrony.
3. W razie braku oddechu podejmujemy sztuczne oddychanie, a przy braku oddechu i tętna – masaż serca i sztuczne oddychanie.
4. Jeśli ratowany ma tętno i oddech – układamy go w pozycji bocznej ustalonej.
5. Dzwonimy po pogotowie.
6. Jeśli są widoczne obrażenia – zakładamy jałowy opatrunek.

Przy porażeniu piorunem postępujemy podobnie jak przy porażeniu prądem – z tym, że brak tutaj kontaktu porażonego z instalacją elektryczną i nie trzeba go od niej oddzielać.

Zatrucia

Postępowanie ogólne

Przede wszystkim należy przerwać ekspozycję, tzn. wystawienie na działanie substancji szkodliwej. Jeśli zatruty jest nieprzytomny, w każdym przypadku układamy go w pozycji bocznej ustalonej i wzywamy pogotowie.

Grzybami

Postępowanie przy podejrzeniu zatruciu grzybami:

1. Natychmiast opróżnić żołądek. Pić ciepłą wodę z solą(dorośli) dzieci wodę(bez soli) i spowodować wymioty.
2. W żadnym razie nie zażywać środków przeczyszczających, żadnych leków, alkoholu czy mleka.
3. Natychmiast zapewnić pomoc lekarską, lub odwieźć chorego do szpitala.
4. Zabezpieczyć resztki pozostałe z czyszczenia grzybów, resztki jedzenia, pozwoli to na precyzyjną diagnozę.
5. Jeżeli oznaki zatrucia występują bardzo późno, najczęściej dopiero po 10 lub 11 godzinach po posiłku, istnieje wówczas podejrzenie zatrucia muchomorem sromotnikowym, wiosennym lub jadowitym, możliwym do neutralizacji tylko w specjalistycznych klinikach.
6. Również przy objawiających się zatruciach, wskazujących na spożycie grzybów nie zagrażających życiu, należy natychmiast zapewnić pomoc lekarską.( nie można wykluczyć, iż w posiłku nie znalazły się trujące grzyby, które zadziałają dopiero późno)

Pamiętaj, aby nie dopuścić do zatrucia grzybami, należy przestrzegać następujących reguł:

1. Nie ma właściwego sposobu (poza atlasem) na odróżnienie grzyba jadalnego od podobnego trującego:  smak jest zawodną wskazówką, bo muchomor sromotnikowy, jest najniebezpieczniejszym grzybem naszych lasów, ma przyjemny słodkawy smak; sinienie lub czernienie po przekrojeniu może nas również zmylić. Czernieją po przekrojeniu jadalne podgrzybki jak i niejadalne borowiki szatańskie.
2. Powinno się sięgać po wyłącznie znane gatunki, a jeśli nie mamy pewności, jeszcze przed obraniem i przekrojeniem zapytajmy bardziej doświadczonych. Po dalszych wątpliwościach grzyb należy wyrzucić!
3. Przy małej znajomości grzybów najlepiej nie zbierać okazów z blaszkami pod kapeluszem, a tylko te, które mają rurki.
4. Grzyby łatwo się psują, gdy są zbierane do torebek foliowych, a nie do koszyków-przegrzewają się i stanowią pożywkę dla pleśni i bakterii.
5. Pomylenie gatunków grzybów często występuje, gdy zbierają je dzieci lub w trakcie zbierania w lasach ocienionych przy skąpym świetle słonecznym.
6. Spożycie grzybów na surowo pogarsza stopień zatrucia.
7. Nie powinno się podawać potraw z grzybków dzieciom.
8. Koniecznie jest zachowanie ostrożności przy zakupie grzybów suszonych.
9. Grzyby szybko wchłaniają pyły i zanieczyszczenia. Dlatego nie należy spożywać grzybów zbieranych z terenów wokół zakładów przemysłowych czy szlaków komunikacyjnych.
10. Nie zbierać owocników małych, u których nie wykształciły się jeszcze cechy danego gatunku.

Lekami

Najczęstsze zatrucia są spowodowane następującymi grupami leków:

• nasennymi, uspokajającymi i psychotropowymi
• przeciwbólowymi, przeciwzapalnymi
• nasercowymi

Objawy

• zaburzenia świadomości aż do śpiączki włącznie
• zwolnienie lub przyspieszenie oddechu
• zwolnienie lub przyspieszenie tętna, także nieregularne tętno
• sucha lub spocona skóra
• zwężone lub rozszerzone źrenice

Postępowanie

1. Jeśli poszkodowany jest przytomny: próba eliminacji trucizny przez sprowokowanie wymiotów (podanie ok. litra wody po czym podrażnienie palcem tylnej ściany gardła, czynność można powtórzyć)
2. Jeśli poszkodowany jest nieprzytomny: NIE WOLNO prowokować wymiotów (ryzyko zachłyśnięcia!), skontrolować parametry życiowe, w razie potrzeby resuscytacja (link). Jeśli oddech i krążenie są zachowane – ułożyć w pozycji bezpiecznej i okryć
3. Wezwanie karetki pogotowia
4. Zabezpieczanie opakowań po lekach i ewentualnych wymiocin

Substancjami żrącymi

Substancje żrące

• silne kwasy nieorganiczne: solny, azotowy, siarkowy, fosforowy
• niektóre kwasy organiczne: mrówkowy, octowy, mlekowy
• zasady nieorganiczne: wodorotlenek sodu, potasu, wapnia
• amoniak
• nadtlenek wodoru
• fenole
• podchloryny: sodowy, potasowy
• krzemiany: sodowy, potasowy
• sole alkaliczne: węglany, fosforany

Właściwości

• mogą być używane do produkcji preparatów do mycia i czyszczenia urządzeń sanitarnych, w płynach usuwających farby, lakiery i rdzę
• mogą powodować oparzenia, uszkadzają narządy miąższowe
• opary są niebezpieczne dla dróg oddechowych i płuc

Objawy zatrucia

• zaczerwienienie, pieczenie, ból, obrzęk i pęcherze skóry
• pieczenie oczu, ich zaczerwienienie, łzawienie
• bóle w jamie ustnej, przełyku i nadbrzuszu
• drapanie w gardle
• kaszel
• duszności
• odkrztuszanie krwistej plwociny
• ból zamostkowy
• wymioty (często z krwią)
• biegunka (krwawa lub czarna)

Możliwe powikłania

• perforacja przełyku lub żołądka
• zwężenia i blizny w przewodzie pokarmowym
• obrzęk płuc
• obrzęk głośni

Pierwsza pomoc

• w każdym przypadku konieczne jest wezwanie lekarza

Przy skażeniu skóry

• zdjąć odzież
• zmyć skórę wodą

Przy skażeniu oczu

• przemywać je pod bieżącą wodą

Przy zatruciu doustnym

• wywołać wymioty tylko do 15 min. od momentu wypicia, potem podać do wypicia wodę (max. 2 szklanki), mleko, białko jaja kurzego
• jeśli od momentu zatrucia upłynęło więcej niż 1 godz. – nie podawać doustnie niczego!

Przy zatruciu drogą wziewną

• zapewnić choremu dopływ świeżego powietrza

Wilczą jagodą

• objawy zatrucia wilczą jagodą mogą wystąpić po kilkunastu minutach lub kilku godzinach, są to stopniowe, szybko narastające:
• niepokój psychoruchowy ( m.in. wielomówność, nieskoordynowane ruchy)
• dezorientacja, halucynacje wzrokowe i słuchowe
• nudności, a nawet wymioty
• uczucie nadmiernej suchości w ustach
• znaczne rozszerzenie źrenic, zaburzenia ostrości widzenia
• nadmierne zaczerwienienie twarzy
• trudności w połykaniu, chrypka
• zatrzymanie moczu, uporczywe zaparcie
• przyśpieszenie bicia serca, zaburzenia jego rytmu
• przyśpieszenie i spłycenie oddechu
• krzyki i majaczenia
• niekiedy drgawki
• niekiedy podwyższenie temperatury ciała
• często utrata przytomności

Należy jak najszybciej wywołać obfite wymioty i przewieźć zatrutego do szpitala.

Schemat Resuscytacja Apteczka Rany Złamania Ciała obce Oparzenia Odmrożenia Zawał Wypadki Udar Zatrucia